Historie van de Rekenliniaal

De Rekenliniaal is bijna 400 jaar oud

De rekenliniaal deed zijn intrede rond 1625, al spoedig na de verbreiding van de logaritmen door de Schotse edelman Napier in 1614.

Edmund Gunter ontwierp rond 1624 de eerste logaritmische schaal, waarmee men kon vermenigvuldigen en delen door met een passer de som of het verschil van schaaldelen te construeren.

William Oughtred, een wiskundige en dominee in Oxfordshire, beschreef voor het eerst in 1632 een schijfversie van de rekenliniaal in zijn artikel "The Circles of Proportion and the Horizontal Instrument", maar het instrument werd toen al ruim tien jaar toegepast.

Gedurende de 17e en 18e eeuw werden vele gespecialiseerde rekenlinialen voor de meest uiteenlopende vakgebieden gemaakt door wiskundigen en instrumentmakers. Ze werden gebruikt voor plaatsbepaling op zee, driehoeksmetingen, artillerie instellingen, meting en ijking van alcoholmaten of berekeningen voor timmerlieden. Al vroeg werden naast de bekende schalen voor vermenigvuldigen en delen ook goniometrische schalen toegepast. Aan het eind van de 19e eeuw worden daaraan dubbellogaritmische schalen toegevoegd. Men paste verschillende materiaalsoorten (ivoor, hout, metaal, en later natuurlijk kunststoffen) en diverse constructies toe. Uiteindelijk bleken gebruikers vooral voorkeur te hebben voor een vast lichaam, een schuivende tong, en een schuivende loper met haarlijn. Naast de liniaalvorm werden ook schijfvormen en cilindervormen toegepast. Op een cilinder kan, door toepassing van spiralen of evenwijdige deelschalen, een effectief zeer lange schaal worden gerealiseerd. Een grotere schaallengte op een rekenliniaal betekent namelijk een hogere nauwkeurigheid.

Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw bracht de industriële productie van rekenlinialen het instrument binnen het bereik van elke ingenieur en technicus. Toen rond 1970 de "zakjapanners" hun opmars begonnen (en vooral de "scientific calculators", zoals de Hewlett Packard 35 in 1972), was het snel gedaan met de minder nauwkeurige en ambachtelijke rekenliniaal.

Zie ook een beschrijving van de opvolgers van de rekenliniaal.